Ocalić od zapomnienia...

O narodzinach polskiego harcerstwa -hm Jerzy Gruszka

.

Przeglądając materiały przekazane mi przez śp.hm Jerzego Gruszkę spotkałem tekst na czasie.( dla przypomnienia).W związku z obchodami 80 lecia harcerstwa na Dolnym Śląsku rozpoczynamy w Komisji Historycznej prezentację zgromadzonych materiałów  i tekst i przemyślenia  dh.Jerzego na dobry początek.Jeśli chcesz  więcej informacji o dh.Gruszce wystarczy w zakładce szukaj wpisać (Gruszka)

Jerzy Gruszka

      O narodzinach polskiego harcerstwa

                           ( wybrane problemy )

Początki XX wieku w Galicji, to konglomerat poglądów i postaw, na które składają się:

1. Szeroka autonomia, pielęgnowana przez konserwatystów, którzy z czasem wystąpią koncepcją Austro - Węgro -Polski.

2.Informacje o klęsce Rosji w wojnie z Japonią, rewolucja 1905 r. i jej następstwa, wreszcie ukształtowanie się dwóch bloków militarnych : Aliantów ( Francja+ W.Brytania +Rosja) i Państw Centralnych( Niemcy+Austro-Węgry+ Włochy), co musiało doprowadzić do wojny , a Polacy  powinni znaleźć dla siebie miejsce w tym konflikcie. Oznaczało to wspieranie Skarbu Narodowego i działalność organizacji niepodległościowych o wojskowym charakterze.

3. Pojawienie się nowych ruchów politycznych: ludowego  (chłopskiego ) i socjalistycznego (robotniczego).

4. Rozwój oświaty.

5.Niewielki,ale rozwój gospodarczy i stopniowe podnoszenie się stopy życiowej.

6. Dochodzenie do głosu kolejnego pokolenia, wolnego od traumy powstania styczniowego i dążącego do odzyskania niepodległości.

7. Powstanie organizacji, które za swój cel stawiały sobie kształtowanie Polaka prawego, dzielnego, pracowitego, trzeźwego, wolnego od nałogów, co starano się osiągnąć przez propagowanie abstynencji od alkoholu i tytoniu.

             Na tym skromnie zarysowanym tle, działają  mini. organizacje: a) Związek Młodzieży Polskiej ( 1887 r.) z członami PET ( uczniowski) i ZET (studencki).

b) Niemal równocześnie powstaje Organizacja Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej – w jej publikacjach w 1909 r pojawia się słowo HARCERZ.

c)  Eleuteria i Eleuzis- z ostatniej powstaje Związek Nadziei a jego działacz K. Zurakowski zimą 1910 r wydaje „Hasła Filareckie”  z dodatkami „HARCERZ” i „Na zwiady”. Próbuje też zorganizować rodzaj drużyny skautowej im. płk. T. Jeża Miłkowskiego – lecz bez rezultatów.

d)  Zarzewie ( następnie Organizacja Młodzieży Narodowej ) powołuje w listopadzie 1909 r. Oddziały Ćwiczebne. , Oddział przybierał któregoś z narodowych bohaterów za patrona, jego Zycie poznawał i na nim się wzorował, odbywał ćwiczenia w terenie i uprawiał gimnastykę. W początkach 1910 r. idea Oddziałów przenika do Królestwa (Org.  Wojskowa im W. Łukasiewicza).

Kierownictwo Zarzewia z inicjatywy St. Biegi w oparciu o artykuł w lwowskim Słowie Polskim  z dn. 16 XI 1909 r autorstwa Edw. Naganowskiego pt „Bi-bi i Bi-es” zleca A. Małkowskiemu przetłumaczenie podręcznika gen. Baden-Powella „ Scauting for Boys” na język polski.

e) Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” we Lwowie   (1862) zwane następnie „Sokół Macierz” stawia sobie za cel:

1.Pielęgnowanie ćwiczeń fizycznych

2.Pobudzanie ducha towarzyskiego przez organizowanie imprez masowych

3. Szerzenie oświaty narodowej i budzenie patriotyzmu.

            W następnych latach powstaje cała sieć „gniazd”, by w 1886 r zjawić się w Poznaniu, a 1910 w Rosji.

Z  czasem posiadał  liczne „Sokolnie”( sale gimnastyczne z przyrządami),  instruktorów , boiska.

W 1909 r. na konferencji „Sokoła”( Kaź. Wyżykowski, St. Biega) z „Zarzewiem”(M. Neugebaue ,H. Baginski ,B.Biskupski) zapadły istotne decyzje:

-„Sokół”  zorganizuje Dryżyny młodzieży szkolnej, podobne do Oddziałów Ćwiczebnych,

-Oddziały Ćwiczebne będą korzystać z zaplecza technicznego ”Sokoła”.

                        Zarządzenie władz austriackich z maja 1910 e. o obowiązkowym przeszkoleniu wojskowym młodzieży szkolnej przyczynia się do zbliżenia „Zarzewia” z „Sokołem”, który    26-02-1911r. podejmuje decyzję o organizowaniu w terenie i pod swoją opieką drużyn SKAUTOWYCH.

Już  20 marca 1911r. zostaje zorganizowany we Lwowie kilkutygodniowy kurs informacyjny ( fakt. szkoleniowy)  kierowany przez Jerzego Grodyńskiego, na  którym pierwszy wykład nt skautingu wygłasza A. Małkowski, który w trakcie trwania kursy polonizuje dzieło Baden Powella.

Kurs kończy ok. 200 instruktorów, a w oparciu o „Sokół Macierz” powstają drużyny skautowe  męskie im. hetm. Chodkiewicza i im Tad. Kościuszki oraz żeńska im. E. Plater.

Powstaje też Komenda Skautów w składzie Kaź. Wyżykowski,A.Małkowski,Cz.Pieniążkiewicz,Fr.Kapałko,J.Grochatyński,A.Horak,O.Drohonowska.

1 XI 1911 r następuje rozwiązanie Oddziałów Ćwiczebnych Małopolski, ich członkowie tworzą jawne drużyny skautowe. Podobnie czyni Eleusis w grudniu tegoż roku  rozwiązując „Związek Nadziei” i przekazując jego członków skautom.

Grudzień 1911 r. to zmiana Komendy Skautów  na ZWIĄZKOWE NACZELNICTSWO SKAUTOWE , jednocześnie zapada decyzja o

-- ustalono wiek skauta na lata 12 do 18,

-wprowadzono stopnie : ochotnik, skaut  II, skaut  I stopnia  (by 15 IX 1913 nazwać je  MŁODZIK ,WYWIADOWCA a 15 VI 1914 dodać stopień ĆWIKA).

Godzi się wspomnieć, że 1 Lwowska Żeńska Drużyna zastępuje sokole „Czołem”  pozdrowieniem  „CZUWAJ”.

            Musimy zwrócić uwagę  na istotny fakt- polonizacja Baden Powellowego podręcznika nie wyczerpuje polskiego, odrębnego od klasycznego wzorca naszego Związku. Polską odmienność najogólniej można określić następująco:

- Wyraźny nacisk na wychowanie patriotyczne .

- Zakaz palenia tytoniu i picia alkoholu.

- Objęcie działalnością młodsze roczniki dziewcząt i chłopców.

- Związanie ideowe i często organizacyjne z kościołem katolickim, co było częstym powodem sporów i rozłamów.

                        Zajmując się dziejami organizacji zawsze próbujemy odpowiedzieć na wydaje się istotne pytania:

  • Kto jest jej założycielem ?
  • Kiedy powstała ?

W naszym przypadku odpowiedzi są złożone i niejednoznaczne.

Ad 1 Trudno doszukać się jednej osoby której można przypisać miano założyciela, gdyż skauting/harcerstwo tworzyło wiele osób, spośród których główną rolę w powstaniu tego ruchu przypisałbym:

- Edwardowi Naganowskiemu którego artykuł w  lwowskim „Słowie Polskim” zainspirował dalsze działania( 2 X 1909 r w Warszawie, w „Słowie” ukazał się artykuł o powstaniu ruchu skautowego – bez rezultatu ). Bez tej inspiracji nic by się nie zaczęło w tym czasie , może później?

- dr Kazimierz Wyżykowski który dał podstawy fizyczne nowemu  ruchowi. On staje 22 V 1911 na czele Komendy Skautów, by od 12 XII tegoż roku stać na czele Związkowego Naczelnictwa Skautowego, z której to funkcji wskutek mobilizacji rezygnuje w 1914 r na rzecz Kazimierza Panka (1914-1918 ). Możemy Go traktować jako pierwszego naczelnika Związku.

-  Andrzej Małkowski ( faktyczna działalność to okres pomiędzy listopadem 1909  a marcem 1912 roku ) którego nazwałbym programistą nawet ideologiem ruchu- twórcą szeregu norm i form pracy, choć co dziwne nigdy nie prowadził drużyny.

Ad 2  Podobnie odpowiedz na pytanie o datę powstania jest złożona. Literatura przyjmuje jakom okres powstania dni pomiędzy wrześniem 1910 a 22 majem 1911 roku( od powstania Oddziałów Ćwiczebnych do powołania pierwszych drużyn skautowych ). Osobiście skłaniam się do jednej daty – to jest 1 listopada 1911 r. kiedy scalono Drużyny Ćwiczebne z drużynami skautowymi.

Ale co z Harcerstwem? Termin jak wcześniej wspominaliśmy przewijał się w publicystyce  wielokrotnie, z czasem zastępując termin skaut  nazwą HARCERZ. Dodatkowo rozbicie ruchu na wysoce samodzielne ośrodki, w połączeniu ze świadomością narodowego charakteru skłaniał do zjednoczeniowych działań. Początkuje Warszawa odbywając zjazd zjednoczeniowy drużyn Królestwa w dn. 1 XI 1916 roku.

W dniach 1 i 2 listopada 19`18 r odbył się II Zjazd (  I zjazd nie zajmował się problemami jednoczenia ) w Lublinie głoszący połączenie wszystkich organizacji harcerskich w jeden Związek.

Potwierdzeniem był III Zjazd NRH odbyty w dniach  10-`11 lipca 1919r Wspólny Związek Harcerstwa Polskiego z Naczelnictwem w  Warszawie.. W lutym Naczelnictwu podporządkowuje się Wielkopolska , a 1 października wygasła działalność Związkowego Naczelnictwa Skautowego we Lwowie, wreszcie 30 grudnia Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego przekazało kierowanie drużynami w b. Kongresówce   Naczelnictwu ZHP.

W dniach 31- XII- 1920 – 2- I- 1921 odbył się w Warszawie

I WALNY ZJAZD ZHP i ten zjazd to zupełnie nowa jakość- to zjazd samodzielnej organizacji działającej pod patronatem Naczelnika Państwa J. Piłsudskiego. Ten zjazd kończy proces powstawania  ZHP.

Jednak przedstawiony obraz byłby niepełny gdybyśmy nie dodali poniższego uzupełnienia.

Już w lutym 1914 r Olga Małkowska tworzy z młodszych dziewcząt gromadę „Krasnoludków” – bez większego sukcesu. Problem powraca w 1917 r, gdy hm Jan Mauersberger   a następnie w 1918 r  Jadwiga Zieńkiewiczowa inicjują powstawanie gromad Wilcząt ( nast.. zuchów )- grupujących dzieci w wieku 8 – 12 lat. Inicjatywa znalazła szeroki oddźwięk wyrażający  się gwałtownym rozwojem ilościowym i jakościowym ( AL. Kamiński ) gromad zuchowych.

 Dzięki nim Związek  obejmował swym oddziaływaniem co najmniej dziesięć roczników dzieci i młodzieży.

             ANEKS

  1. Pierwsze

-Ślubowanie  wg  „ Skauta „  Nr 1

Ślubuję:

  • wierność Ojczyźnie,
  • gotowość w każdej chwili nieść pomoc innym,
  • posłuszeństwo Prawu Skautowemu.

         - Prawo Skautowe wg „Skaut” Nr 2 ( 1 XI 1911 )

  • Na słowie skauta można polegać, jak na słowie Zawiszy.

     2  Skaut jest wierny Ojczyźnie.

  • Skaut jest obowiązany być pożytecznym i pomagać innym.
  • Skaut jest przyjacielem wszystkich, a bratem każdego innego.
  • Skaut jest rycerski.
  • Skaut jest przyjacielem zwierząt.
  • Skaut jest karny i posłuszny.
  • Skaut śmieje się i gwiżdże w najcięższym położeniu.
  • Skaut jest oszczędny.
  • 10 Skaut jest czysty w myśli, mowie i uczynkach- wolny od nałogów-pętających ducha i osłabiających ciało ; punkt dodane w lutym 1012 roku

B. Powstanie harcerskiej symboliki

Udostępniona rzeszom czytelników książka pt  „ Harce młodzieży polskiej” autorstwa E Piaseckiego i M. Schreibera  zastępuje terminy anglo -pochodne  polskimi :

„patrol”  to ZASTĘP , pluton to DRYŻYNA, dalej pojawia się HUFIEC, CHORĄGIEW, HARCE oraz nazwy stopni i funkcji używanych do dnia dzisiejszego.

  1. Stopnie zdobywano w określonym systemie:

Nazwa stopnia                          wiek   klasa               szkoła                  drużyna

Pierwsza gwiazdka                      8        2

Druga gwiazdka                          9        3              podstawowa            Gromada Zuchów

Trzecia gwiazdka                       10       4______________________________________

Młodzik                                      11       5              podstawowa                  

Wywiadowca                              12      6____________________        Harcerzy

                                                    13     1

Ćwik                                             14    2             gimnazjum

                                                     15    3_________________________________________

Harcerz Orli                                 16    1           liceum                          Wędrowników

                                                     17    2           szk.ponadgimnazjalne

Harcerz Rzeczpospolitej          od  18   od 3_______________________________________

 

   Bibliografia 

  1. Wacław Błażejewski ,Historia harcerstwa polskiego. Zarys ogólny. Harcerskie Biuuro Wydawnicze, Warszawa 1935r. nakład 3100 egz.
  2. Aleksander Kamiński, Andrzej Małkowski. Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1983r.Nakład 19650 + 350 egz.
  3. Jerzy Chrabąszcz, Rzecz o ikonach ruchu z odrobiną patyny ,W rocznik historii harcerstwa tom 4 Warszawa 2008 145-151.

Dziękujemy Książnicy Karkonoskiej

 Miło mi zakomunikować,że na stronach Książnicy Karkonoskiej znajdziecie pięknie pokazane...
03. 02. 2025 Andrzej Gawłowski
Read more

Zaproszenie do sali tradycji KH KHZHP

 W związku z licznymi pytaniami związanymi z  uruchamianią salą tradycji...
30. 01. 2025 Andrzej Gawłowski
Read more

Dobre informacje

Miło mi Was poinformować że Komisja Historyczna i jej zbiory...
27. 01. 2025 Andrzej Gawłowski
Read more

O narodzinach polskiego harcerstwa -hm Jerzy Gruszka

Przeglądając materiały przekazane mi przez śp.hm Jerzego Gruszkę spotkałem tekst...
13. 01. 2025 Andrzej Gawłowski
Read more

Zaproszenie na instruktorskie spotkanie

Dh Danusia Sitek zaprasza Was do  uważnej lektury poniższego tekstu...
08. 01. 2025 Andrzej Gawłowski
Read more

80 lat harcerstwa na Dolnym Śląsku

Tak ja zapowiadałem rok 2025 będzie szczególnym rokiem dla nas...
03. 01. 2025 Andrzej Gawłowski
Read more

Dziękujemy za życzenia

  Dotarły do nas z Muzeum Harcerstwa w Warszawie  życzenia  świąteczne...
23. 12. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Święta tuż tuż !

Przekazuję Wam życzenia od dh hm Danuty Sitek a ja...
21. 12. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Harcerskie strzelanie

20 grudnia 2024r na strzelnicy Koła LOK Energetyk odbyło się...
20. 12. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Nowy rok tuż tuż

By tradycji stało się przesyłam Wam drodzy Moi kartę z...
12. 12. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Zaczęło się! Kolejne kartki historii

Dzisiaj otrzymałem kolejną kartkę do naszej historii na 80- lecie ...
03. 12. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Kilka fotek dh hm Krystyny Truszczyńskiej

Czas płynie i jak obiecałem tak robię.Poniżej będzie kilka kart...
27. 11. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Celny strzał

 Dzisiaj na mojej ulubionej strzelnicy JTS Strzelec spotkała mnie miła...
24. 11. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

To już mamy i prosimy o jeszcze !

Poniżej znajdziecie spis naszych skarbów" artefaktów zebranych przez grupę zapaleńców"...
22. 11. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Wspominamy hm Kazimierza Truszczyńskiego

 Do naszych zbiorów dotarły kolejne artefakty o dh hm Kazimierzu...
20. 11. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Młodzi instruktorzy w akcji

 No i mam.W odpowiedzi na mój apel otrzymałem dzisiaj od...
15. 11. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Zmiany,zmiany ...

Miło mi jest poinformowć Was o decyzji Komendanta Karkonoskiego Hufca...
06. 11. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Artefakty o hm Janie Cikorskim

Dzisiaj tj 2.10.2024r dotarł do nas do archiwum  syn dh...
02. 10. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Ciekawi ludzie z historią !

Tak jak wspominałem z XX Spotkań po latach przywieźliśmy podarki...
27. 09. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Ciekawa prośba!

Na XX Jubileuszowych spotkaniach weteranów ZHP w Warszawie spotkałem wielu...
27. 09. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Byliśmy w Warszawie

21 września w Warszawie z inicjatywy  byłego Naczelnika ZHP hm.Andrzeja...
22. 09. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

50 lat minęło...

50 lat minęło…  Dnia 14 września 2024 roku ok. 9.30 w...
20. 09. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Uroczyste spotkanie w Szklarskiej Porębie

14 września w Szklarskiej Porębie  z inicjatywy dh hm Danuty...
15. 09. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Akcja Hotel tuż tuż!

Trwają końcowe prace zespołu przygotowującego spotkanie po  50 latach w...
26. 07. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Ach co to tył za ślub

17 lipca o poranku do Sw.Katarzyny k.Wrocławia wybrali się instruktorzy...
17. 07. 2024 Andrzej Gawłowski
Read more

Odwiedza nas 63 gości oraz 0 użytkowników.

UWAGA! Ten serwis używa cookies i podobnych technologii.

Brak zmiany ustawienia przeglądarki oznacza zgodę na to. Czytaj więcej…

Zrozumiałem

Jak wyłączyć pliki cookie?

Drogi użytkowniku Internetu,

Wiele stron internetowych zapisuje na Twoim komputerze, a dokładniej w schowku konkretnej przeglądarki (Firefox, Internet Explorer, Chrome i inne) na Twoim koncie użytkownika komputera lub telefonu, na którym łączysz się z Siecią, tzw. pliki cookie.

Zazwyczaj pliki cookie są bardzo pożyteczne. Dzięki nim zapamiętywane są Twoje indywidualne ustawienia i dzięki nim możesz się zalogować do swojej poczty.

Autorzy stron internetowych wiedzą dzięki nim, jak wielu użytkowników do nich zagląda i co konkretnie czytają, a co obchodzą z daleka.

Informacje zbierane przy użyciu plików cookie mogą też służyć do zbierania informacji o Tobie w celach handlowych. Np. jeżeli często wchodzisz na strony o książkach, będziesz widział więcej reklam księgarni.

Na szczęście, jeżeli uważasz, że obecność plików cookie narusza Twoją prywatność, możesz w każdej chwili je wyłączyć albo dla konkretnej witryny albo w ogóle dla wszystkich połączeń z Twojej przeglądarki.

W przeglądarce Mozilla Firefox

W menu "Narzędzia" wybierz "Opcje" i w nich zakładkę "Prywatność".

Przeglądarka daje Ci możliwość zaznaczenia, że nie chcesz być śledzony w ogóle albo usunięcia pojedynczych ciasteczek poszczególnych witryn.

W przeglądarce Microsoft Internet Explorer

W menu "Narzędzia" wybierz "Opcje internetowe" i w nich zakładkę "Prywatność".

Specjalnym suwakiem możesz regulować ogólny poziom prywatności albo przyciskiem "Witryny" zarządzać ustawieniami poszczególnych serwisów internetowych.

W przeglądarce Google Chrome

W menu ukrytym pod trzema poziomymi kreseczkami w prawym górnym rogu przeglądarki wybierz "Narzędzia" a potem "Wyczyść dane przeglądania...". Oprócz możliwości czyszczenia plików cookie, znajduje się tam link "Więcej informacji", który prowadzi do szczegółowego opisu funkcji prywatności przeglądarki.

W przeglądarce Opera

Przyciskiem "Opera" w lewym górnym rogu otwórz menu i wybierz w nim "Ustawienia" i dalej "Wyczyść historię przeglądania...".

Oprócz możliwości skasowania już ustawionych plików cookie, jest tam też przycisk "Zarządzaj ciasteczkami..." prowadzący do bardziej zaawansowanych opcji dla poszczególnych witryn.

W przeglądarce Apple Safari

W menu "Safari" wybierz "Preferencje" i w nich zakładkę "Prywatność". Znajdziesz w niej liczne opcje dotyczące plików cookie.

W telefonach komórkowych, tabletach i innych urządzeniach mobilnych

Każdy model telefonu może tę funkcję obsługiwać w inny sposób. Dlatego zachęcamy do zapoznania się z opcjami prywatności w dokumentacji na stronie internetowej producenta Twojego urządzenia mobilnego.